مقاله مدیریتی

بررسی ارتباط داراییهای نامشهود  مدل کارت امتیازی متوازن  بامعیارهای مدل تعالی کیفیت اروپایی 

 

چکیده :

مدیریت عملکرد موضوعی است که مورد توجه سازمانها می باشد . در این خصوص، و با افزایش بکارگیری دو رویکرد مدیریت استراتژیک و مدیریت کیفیت در حوزه مدیریت عملکرد، ضرورت مقایسه بین ابزارهای این دو رویکرد ،  بیش از همیشه آشکار گردید.در مبحث مدیریت عملکرد جاری سازمان ،  سیستم های تعالی کیفیت اروپایی یکی از ابزار ها در پیاده سازی و عملی نمودن  ایده هاست . از سویی کارت امتیازی متوازن با رویکرد مدیریت استراتژیک وارد مقوله مدیریت عملکرد شده است . در این مقاله با معرفی داراییهای نامشهود سازمان به بررسی ارتباط حوزه توانمند ساز یادگیری و رشد کارت امتیازی متوازن با زیرمعیارهای مدل تعالی کیفیت اروپایی می پردازد . روش تحقیق به کار رفته در این مقاله با مطالعات وسیع حول محور مفهوم کارت امتیازی متوازن و همچنین مدل تعالی کیفیت اروپایی، به صورت کتابخانه ای می باشد .

کلمات کلیدی : مدل تعالی کیفیت اروپایی  –  کارت امتیازی متوازن [3]-  دارایی نامشهود

 

 

 

1-      مقدمه

یکی از مهمترین اقدامات سالهای اخیر، طراحی نظام مدیریت عملکرد به شمار می آید. هدف اصلی این نظام، ساماندهی و طراحی مکانیزمهای ارزیابی و مدیریت عملکرد جهت تبیین نقاط قوت و ضعف و ارائه راهکارهایی جهت بهبود و ارتقای عملکرد شرکت ها بوده است . نظام مذکور از ابزارهای مختلفی  برخوردار بوده است از مهمترین ابزار تشکیل دهنده نظام  مذکور، که در مقوله مدیریت استراتژیک و مدیریت کیفیت وارد مکانیزم ارزیابی عملکرد بوده است به ترتیب مدل کارت امتیازی متوازن و مدل تعالی کیفیت اروپایی می باشد . در ایران بسیاری از سازمانها در سالهای اخیر از مدل سرآمدی EFQM برای ارزیابی و بهبود عملکرد خود استفاده نمودند و از طرف دیگر روند پیاده سازی کارت امتیازی متوازن در سازمانها سریع می باشد . می خواهیم بدانیم که در سازمانها این دو مدل رقیب یکدیگرند یا می توانند به عنوان مکمل یکدیگر عمل نمایند .هر کدام از مدلها با توجه به ویژگیها  ، مکانیزم و منطق پشت هر یک ، از هم مجزا می شو.ند که برای بهره دهی که طراحی شده اند مناسب هستند .در اینجا به بررسی چگونگی انتخاب مدل ها در عمل بطور عمیق تر خواهیم پرداخت و دو مدل را با مشخصات و شیوه منحصر بفرد می شناسیم .  مفهوم کارت امتیازی متوازن در ایران تازه است. کمبود، خلاء انجام تحقیقات عملی و پیاده سازی کارت امتیازی متوازن و به دست آوردن تجربیات آن در سازمانهای ایران به صورت اکادمیک احساس می شود. از طرف دیگر مدل تعالی EFQM که با تکیه بر اصول مدیریت کیفیت جامع و فرهنگ بهبود مستمر سازمان ایجاد شده است در نگاه  خود به عملکرد سازمان تمام ذینفعان را مد نظر قرار داده است . در بیان اهمیت تحقیق در این مدل همین بس که هزاران شرکت در بخش عمومی و خصوصی، مدل تعالیEFQM را در فرایند مدیریت خود به کار برده اند و این مدل مبنای جایزه ملی کیفیت بسیاری از کشور های جهان از جمله ایران است [1].

ادبیات بیانگر این است که کارت امتیازی متوازن و مدل EFQM در صورت همراستا شدن در سازمان می توانند به طور اثر بخش تری در بهبود عملکرد سازمان و سرآمدی ان موثر باشند ولی در عمل تلاشهای کمی برای همراستا کردن این دو مدل انجام شده است و از طرف دیگر به نظر می رسد همراستا سازی این دو مدل می تواند کمک شایانی به سازمانهای ایرانی در جهت بهبود عملکرد  نماید .در این مقاله پس از معرفی مدل تعالی و کارت امتیازی متوازن و دارایی نامشهود سازمان ، به بررسی ارتباط معیارها و زیر معیارهای  مدل تعالی با داراییهای نامشهود وجه یادگیری و رشد کارت امتیازی متوازن می پردازد . روش تحقیق به کار رفته در این مقاله بدین گونه بود که در ابتدا مطالعات وسیعی حول محور مفهوم کارت امتیازی متوازن و همچنین مدل EFQM پرداخته شد . در ادبیات تحقیق در قسمت مقایسه و بررسی دو مدل از روش کتابخانه ای برای گرد اوری اطلاعات استفاده می شود. ماحصل این مطالعات بررسی ارتباط بین معیارها و زیر معیارهای مدل تعالی EFQM با دارائیهای نامشهود مطرح شده در وجه یادگیری و رشد کارت امتیازی متوازن می باشد .

 

2- مرور ادبیاتی

2-1- مدل تعالی EFQM

بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت EFQM در سال 1988 به‌وسیله 14 سازمان پیشرو اروپایی در بروکسل بلژیک به منظور تعالی کسب و کار صنایع اروپایی از طریق بهبود کیفیت به عنوان فرآیند پایه برای بهبود مستمر تأسیس گشت. این بنیاد با مأموریت تعالی سازمان‌های اروپایی و با آرمان تعالی سازمان‌ها در سراسر دنیا به‌صورت عضو محور و غیرانتفاعی آغاز به فعالیت نمود. به بیان دیگر هدف این بنیاد “تحریک، تشویق و کمک به مدیریت در انتخاب و بکارگیری اصول مدیریت کیفیت جامع و بهبود رقابت در صنایع اروپایی” بود. پس از بررسی‌های وسیعی که این بنیاد روی سیستم‌ها و جوایز کیفیت چون جایزه بالدریج در آمریکا و جایزه دمینگ در ژاپن به عمل آورد، در سال 1991 جایزه کیفیت اروپا را برای انگیزش سازمان‌هایی که توجه خاص به اصول مدیریت کیفیت جامع دارند، پایه‌ریزی کرد.

مدل تعالی EFQM چارچوبی غیر اجباری بر پایه 9 معیار می‌باشد، که 5 معیار ”توانمند‌ساز“ و 4 معیار آن ”نتایج“ می‌باشد. معیارهای ”توانمند‌ساز“  (چگونه-HOW) آنچه را که سازمان انجام داده پوشش می‌دهند. معیار‌های ”نتایج“  (چه-WHAT) آنچه را که سازمان بدست می‌آورد پوشش می‌دهد. ”نتایج“ بوسیله ”توانمند‌سازها“ حاصل می‌شوند. مدل EFQM به صورت شماتیک در شکل 1 ارائه شده است. در این شکل پویایی مدل به نمایش گذاشته شده، نوآوری و یاد‌گیری به عنوان ابزاری کمکی جهت بهبود توانمند‌سازها که منتهی به بهبود نتایج نیز می‌شوند، مشاهده می‌گردد . مدل مزبور دیدگاه وسیعی برای حصول به تعالی مورد قبول در تمامی عملکرد‌های مورد انتظار دارد و بر این پایه استوار است که ”نتایج عالی در عملکرد، مشتریان، افراد و جامعه از طریق رهبری، اتخاذ سیاست و استراتژی، افراد، مشارکت و منابع و فرآیند‌ها به دست می‌آید[2] .

2-2- کارت امتیازی متوازن

در اوائل دهه 1990 ، رابرت کاپلان  استاد دانشکده بازرگانی دانشگاه هاروارد به اتفاق دیوید نورتون  که در آن زمان مدیر یک شرکت تحقیقاتی وابسته به یک موسسه مشاوره‌ای بود، طرحی تحقیقاتی را به منظور بررسی علل توفیق دوازده شرکت آمریکایی و مطالعه روشهای انان انجام دادند.  حاصل کار این دو شخص توسعه روش کارت امتیازی متوازن آنان گردید. کارت امتیازی متوازن یک روش اندازه‌گیری عملکرد سازمان بوده که در آن، استراتژی تدوین گردیده و برنامه عملیاتی را در کلیه سطوح سازمان منتقل کرده و بررسی می‌شود که چقدر اجراء می شود. ضمنا ابزاری برای کنترل استراتژی می باشد و نتیجه آن بازخوردهای استراتژیک است. به این ترتیب کاپلان و نورتون اعلام کردند که برای انجام یک ارزیابی کامل از عملکرد می‌بایست این عملکرد از چهار زاویه دید یا منظر به نامهای منظر مالی‌، منظر مشتری ، منظر فرایندهای داخلی و منظر یادگیری و رشد مورد ارزیابی قرار گیرد[3] .

 

1-  

3-1- مقایسه معیار هایEFQM با وجوه BSC  

همانطور که مشخص است  میزان معیار ها در مدل EFQM بیشتر از کارت امتیازی متوازن می باشد . هر چند با پاره ای اغماض معیار هایی از قبیل نتایج کارکنان و نتایج جامعه در وجه مشتریان قرار گرفته است . اما کارت امتیازی متوازن به صورت صریح روی این دو معیار تاکید چندانی نمی نماید . برای کارکنان بیشتر روی بهبود مهارت ها و توسعه منابع انسانی تاکیید می نماید . از طرف دیگر کارت امتیازی متوازن  روی یادگیری و رشد توجه ویژه ای می نماید و آنرا زیر بنای موفقیت در سایر وجوه می داند . تاکید کارت امتیازی متوازن روی اهداف استراتژیک بسیار بیشتر می باشد و همه بخش ها و وجوه کارت امتیازی متوازن با توجه به چشم انداز استراتژیک سازمان تنظیم می شود .

مشاهدات مشابه در مورد پتانسیل و قابلیت های بکارگیری  و ارتباط کارت امتیازی متوازن و مدل تعالی  EFQM بدین صورت است که منافع کلیدی حاصل از رویکرد کارت امتیازی متوازن  و قابلیت بنا نهادن آن بر رویکرد مدل تعالی EFQM روشن است وعلیرغم وجود تشابه در کارت امتیازی متوازن  و EFQM  از نظر مفاهیم پایه ای موجود هر یک از دو مدل مفاهیم مختلفی درباره نحوه بهترین بهبود در عملکرد یک سازمان ارائه می دهد. کارت امتیازی متوازن  به تمرکز روشن بر استراتژیهای مشخص نشأت گرفته است و از سازمان برای ارائه یک ابزار قوی برای فرآیند های مدیریت کمک میکند ولی مدل تعالی سازمان بر پایه طراحی ثابت برای استفاده در یک منطق پذیرفتنی شامل مجموعه استاندارد ها و اهداف استراتژیک به کار برده شده در تمام سازمان ها به صورت استاندارد می باشد . اما استفاده از این مدل استاندارد ، استفاده از دیگر فرآیند های ساده را تسهیل میکند .

جهت دانلود متن کامل اینجا کلیک نمایید